Cıvıldamak
Kavalalı Mehmet Ali Paşa kimdir? Kavalalı Mehmet Ali Paşa neler yapmıştır, hayatı, biyografisi ve valilik dönemi hakkında bilgi. Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa Kavalalı Mehmet Ali Paşa Kavalalı Mehmet Ali Paşa; (1769-1849) Unlü bir1 Mısır valisidir. Kavala’da doğdu, İbrahim Ağa’nın oğludur. (Kavalalılar) 18 yaşında gönüllü asker oldu. 1799’da alaylı teğmen rütbesiyle Mısır’a ayak bastı; sonra yüzbaşı oldu. Zekâsıyla, entrikalarıyla hızla yükseldi. Bonaparte’ın Mısır’ı 3 yıllık işgali sırasında fena halde ezilmiş olan Memlûk beylerinin bıraktıkları boşluktan faydalandı, İstanbul’dan gönderilen, Mısır’ın durumunu bilmiyen valilerin akıl hocası oldu. 1805’te III. Selim tarafından vezaret (mareşallik) rütbesiyle Mısır valiliğine getirildi. 1807’de İskenderiye’yi işgal etmek istiyen İngilizler’i geri püskürtünce bütün Avrupa’da tanındı. Memlûk beylerini tamamen ezen, Türk memurlarını şahsına sıkı sıkıya bağlıyan Mehmet Ali Paşa, merkezî bir idare vücuda getirdi. Türkler’den, Türkleşmiş Çerkez va Arnavutlar’dan topladığı askerlerle küçük, derli toplu bir ordu kurdu. Avrupa’dan subaylar, uzmanlar getirip orduyu, Mısır’ın bütün işlerini geniş ölçüde düzeltti, ülkenin gelirini artırdı, bu gelirin İstanbul’a gönderilmeyen bölümünü tamamen kendi eline aldı. Memlûk beylerini öldürttü, Mısır’ın yarısından fazla toprağına sahip olan bu beylerin arazisine kendisi sahip oldu; dünyanın sayılı zenginleri arasına girdi. Kavalalı Mehmet Ali Paşa, 1811’de 470 Memlûk beyini hileyle Kahire’de toplayıp kılıçtan geçirtti, bunun üzerine Mısır’da hiçbir Osmanlı valisinin elde edemediği bir nüfuz kazandı. 7.000 piyadesi, 3.000 atlısı vardı; bunlar Avrupa tarzında eğitim görmüş, çoğu Türk olan askerlerdi. Vehhabi Ayaklanması 1812’de Babıâli’den Arabistan’daki Vehhâbî ayaklanmasını bastırmak emrini aldı. Öteki Arap ülkelerine de el atmak istiyen Mehmet Ali Paşa, bu emri sevinçle yerine getirdi. Osmanlı hükümeti o sırada Rusya ile savaş halindeydi, Mehmet Ali Paşa’nın niyetlerini bildiği halde, ayaklanmayı bastırmak için kuvvet ayıramadığından, bunu kabul etmek zorunda kalmıştı. Arabistan’ı Vehhabîler’den temizleyen Mehmet Ali Paşa, Babıâli’nin iyice gözüne girdi. Oğlu İbrahim Paşa’ya 1817’de vezirlik, 2 yıl sonra da Hicaz ve Habeş genel valilikleri verildi; az sonra öteki oğlu İskender Ali Paşa’ya da beylerbeylik (orgenerallik) pâyesiyle Sudan valiliği verildi. Böylece, Mehmet Ali ailesi, Osmanlı imparatorluğunun Araplar’ın yaşadığı eyaletlerinde korkunç şekilde genişledi. Yunan İhtilâli Bu sıralarda Babiâli, Paşa’ya Yunan ihtilâlini bastırmak emrini verdi. İbrahim Paşa 1824’ten 1826’ya kadar Girit ve Mora’daki Yunan ihtilâlini tam mânasiyle söndürdü, Mehmet Ali Paşa’yı Mısır’dan atmak için fırsat gözleyen II. Mahmut’un bile minnetini kazandı. Yalnız, bağımsız bir Yunanistan kurmaya kesin şekilde karar vermiş olan İngiltere, Fransa, Rusya, bunun üzerine Osmanlı aleyhine döndüler; savaş ilân etmeksizin, üç müttefikin donanması, Navarin’de Türk donanmasını yaktı. Büyük Devletler’in Yunanistan’ı Osmanlı’dan koparacaklarını anlıyan İbrahim Paşa, hükümete sormadan, ordusunu Mora’dan çekti, Mısır’a döndü. Rusya ile gene bir ölüm-kalım savaşma giren Osmanlı hükümeti, Mehmet Ali’yi cezalandıramadı. İbrahim Paşa’dan Girit valiliği geri alınmıştı. Paşa, Suriye valiliğini istedi; hükümet ibrahim Paşa’nın isteğini kesin şekilde, azarlıyarak reddetti. Bunun üzerine, Mehmet Ali Paşa 20 ekim 1831’de devlete fiilen baş kaldırdı. Nizip Savaşı Donanması yakılmış, Yeniçeri ordusu kaldırıldıktan sonra kurulan yeni tarz ordusu Rus savaşında ezilmiş Osmanlı, en zor devirlerinden bîrini yaşıyordu. İbrahim Paşa ordusu ile, Kütahya’ya kadar geldi. Kendisine Suriye valiliği verilip güçlükle Anadolu’dan çıkarıldı. Çok geçmeden yeniden baş kaldırdı, 24 haziran 1839’da, Nizip’te, Almanya’nın askerî kurucusu Von Moltke’nin kurmay olarak bulunduğu Osmanlı ordusunu dağıttı. Bu haber istanbul’a erişmeden II. Mahmut ölmüştü. Padişahın Navarin’den sonra binbir fedakârlıkla kurduğu büyük donanmayı da Kaptan-ı Derya Firari Ahmet Fevzi Paşa İskenderiye’ye götürüp Mehmet Paşa’ya teslim etti. Bu şartlar altında imparatorluğun parçalanması işten değildi. Bu sıralarda büyük bir talih eseri olarak 6 yüzyıllık Osmanlı tarihinin en büyük sadrazamı (başbakanı) olan Mustafa Reşit Paşa, hariciye nazırı (dış işleri bakanı) bulunuyordu. 16 yaşındaki yeni padişah Abdülmecit’in genç hariciye nazırını bütün muhalif cereyanlara karşı desteklemek cesaret ve dirayetini göstermesi, Osmanlı’yı kurtardı. Reşit-Paşa, bütün Arap ülkelerini, Fas’tan Umman Denizi’ne kadar ele geçirmek sevdasında, hattâ kararında olan Mehmet Ali Paşa’yı Mısır’a, Sudan’a kadar sürdü; Sina yarımadasını bile elinden aldı. Türk donanması İstanbul’a geri verildi. Mısır valilerinin öteki Türk valilerinden hiçbir şekilde farklı olmayacağına dair olan ünlü “Mısır Fermanı” Mehmet Ali Paşa tarafından kabul edildi. Kendisine tek imtiyaz olarak, Mısır-Sudan valiliğinin ailesinden olan birine verilmesi’ hakkı tanındı. Bir ara sadrazam olup Osmanlı’ya tahakküm etmeyi bile tasarlayan Mehmet Ali Paşa 1846’da İstanbul’a gelip Abdülmecit’in ayağını öptü. Siyasi hayatı artık sona ermişti. Mısır’a döndü, başarılarının desteği olan büyük oğlu İbrahim Paşa’dan birkaç ay sonra öldü. Modern Mısır’ın kurucusu olan Mehmet Ali Paşa’ya krallık devrinde Mısır’da “el-Kebîr” (Büyük) denilmiştir.