Cıvıldamak
Özellikle cemaatle namaz kılarken namaz kılanların oturuşlarda sağ elinin işaret parmağını (şehadet parmağı) havaya kaldırdığını görürüz. Namazda parmak kaldırmak yani işaret parmağını kaldırmak ne anlama gelmektedir? Ettehiyyatü duasını okurken şehadet parmağı neden kaldırılır?
Namaz kılarken şehadet parmağını kaldırmak farz mı, sünnet mi?
İlk olarak şunu belirtebiliriz, namaz kılarken teşehhüdde yani Ettehiyyatü duasını okurken oturuşta şehadet parmağı kaldırmak namazın farzlarından değildir. Namazın farzları; namazın içindeki farzlar ve namazın dışındaki farzlar olmak üzere 12 tanedir. Örneğin namaz kılarken bir miktar oturmak farzdır. Ama bu oturuşta parmağın kaldırılması veya kaldırılmaması bir hüküm bulunmamaktadır.
Namazda şehadet parmağını kaldırmak sünnettir. Bu sünnette mezheplere göre değişmektedir. Namazın ilk ve son oturuşlarında Ettehiyyatü okunurken “lâ ilâhe” denince sağ elin şehadet parmağını kaldırıp, “illâllah” derken de indirilmesi sünnet olarak geçmektedir.
Bakınız: Ettehiyyatü duası
Bunun anlamı ise, “lâ ilâhe” derken “hiç bir ilah yoktur” anlamına gelmektedir. Ondan sonra da “illâllah” derken “sadece Allah vardır”, demektir. Bunları söylerken bir olan Allah’ın varlığını parmak kaldırarak fiilen de göstermiş oluyoruz. Namazda parmak kaldırmak “Allah’tan başka ilah yoktur” dendiğinde vücut diliyle tasdik edilmiş oluyor.
Mezheplere göre şehadet parmağının kaldırılması
4 Mezhebe göre de namazda parmak kaldırmak sünnettir sadece aralarında dayandıkları hadislere göre ufak değişiklikler bulunur. Bu yaparken parmağın kaldırılış ve indiriliş zamanı önemli olduğundan
bir çok kimse bu sünneti yapamazlar. Bu yüzden terki de uygun bulunmuştur. Namazda parmak kaldırmak yapılmasını tam olarak bilmeyenlerin yapmamasının daha iyi olacağı söylenir.
Hanefi mezhebine göre
Hanefilere göre, namaz kılan kişi teşehhütte sağ elini sağ uyluğu üzerine, sol elini sol uyluğu üzerine koyar ve parmaklarını açar. Bu durum aynen iki secde arasındaki oturuş gibidir. Parmakların arası az açılır, uçlan dizlerin üzerine konur, fakat en sahih olan görüşe göre, ellerle diz kapakları tutulmaz. Mutemed olan görüşe göre, kelime-i şehadet getirirken sağ elin işaret parmağı, “Lâ ilâhe”nin“Lâ”sında kaldırılıp uluhiyetin ispatı sırasında yani“İllallah”derken indirilir ki, bu kaldırma ve indirme işaretleri ile Allah’ın eşinin bulunmadığını teyit edilmiş olsun. Oturuşta parmakların hiç biri yumulmaz. (ed-Dürrü’l-Muhtâr, I,474,231)
“Namazda oturduğu zaman sağ elini sağ uyluğunun üzerine koyar, bütün parmaklarını yumar ve işaret parmağı ile işaret ederdi. Sol elini de sol uyluğu üzerine koyardı, karşılığını verdi.” (Müslim)
Maliki mezhebine göre
Malikilere göre ise namazda parmak kaldırmak söyledir, teşehhüt durumunda sol el serbest bırakılır ve işaret parmağı ile baş parmak dışında sağ el yumulur. Bu parmaklar da küçük parmak, onu takip eden parmak ve orta parmaktır. Bu parmakların baş kısmı baş parmağın dibindeki etli kısma bitiştirilip işaret parmağı ile onunla işaret ediliyormuşçasına uzatılır. (eş-Şerhu’s-Sağır, I, 330)
Vail b. Hucr’un, Peygamber Efendimiz’ni (s.a.v.) namaz kılma şeklini anlatırken şöyle diyor;
“Sonra oturup sol ayağını yere yatırdı ve sol elinin avuç kısmını uyluğu üzerine ve sol dizi üzerine koydu ve sağ dirseğini sağ uyluğunun hizasına getirdi. Sonra parmaklarından ikisini yumarak halka şeklinde yaptı, sonra parmağını kaldırdı ve bu parmağını hareket ettirdiğini gördüm, dua ediyordu.” (Beyhaki)
Şafiî ve Hanbelimezhebine göre
Şafiî ve Hanbelîlere göre, namazda parmak kaldırmak, birinci ve ikinci teşehhütte otururken ellerin iki uyluk üzerine konulması sünnettir. Şâfiilere göre, kişi sol elini açıp parmaklarını birbirine bitiştirir. Öyle ki, parmakların uçları diz kapakları ile eşit bir duruma gelmelidir, yine parmakların uç kısmı bütünü ile kıbleye karşı yöneltilmiş ve parmaklann arası açık olmamalıdır. Çünkü parmakların arasını açık tutmak baş parmağın kıbleden çevrilmesine yol açar.
Şâfiilere göre teşehhütte oturan kişi sağ elini sağ uyluğu üzerine kor ve elin küçük parmağı ile onun yanındakini ve orta parmağını yumar. Hanbebîlere göre ise, baş parmağını orta parmağı ile birlikte halka yapar.
Sonra işaret parmağı ile işaret ederek “İllallah” sözünde parmağı kaldırır, fakat sağa sola hareket ettirmez. Hz. Peygamber (s.a.v.) böyle yapmıştır. Devamlı olarak da yukarıda İbni Zübeyr’in rivayetinde geçtiği üzere parmağına bakar. Şafii ve Hanbelilerde azhar olan görüşe göre oturan kişi teşehhütte baş parmağını işaret parmağına bitiştirir.
“Hz. Peygamber (sav) sağ elini sağ dizi üzerine koyup elli üç sayısı şeklinde parmaklarını yumdu ve işaret parmağı ile işarette bulundu.” (Müslim)
Namaz kılarken şehadet parmağını kaldırmak farz mı, sünnet mi?
İlk olarak şunu belirtebiliriz, namaz kılarken teşehhüdde yani Ettehiyyatü duasını okurken oturuşta şehadet parmağı kaldırmak namazın farzlarından değildir. Namazın farzları; namazın içindeki farzlar ve namazın dışındaki farzlar olmak üzere 12 tanedir. Örneğin namaz kılarken bir miktar oturmak farzdır. Ama bu oturuşta parmağın kaldırılması veya kaldırılmaması bir hüküm bulunmamaktadır.
Namazda şehadet parmağını kaldırmak sünnettir. Bu sünnette mezheplere göre değişmektedir. Namazın ilk ve son oturuşlarında Ettehiyyatü okunurken “lâ ilâhe” denince sağ elin şehadet parmağını kaldırıp, “illâllah” derken de indirilmesi sünnet olarak geçmektedir.
Bakınız: Ettehiyyatü duası
Bunun anlamı ise, “lâ ilâhe” derken “hiç bir ilah yoktur” anlamına gelmektedir. Ondan sonra da “illâllah” derken “sadece Allah vardır”, demektir. Bunları söylerken bir olan Allah’ın varlığını parmak kaldırarak fiilen de göstermiş oluyoruz. Namazda parmak kaldırmak “Allah’tan başka ilah yoktur” dendiğinde vücut diliyle tasdik edilmiş oluyor.
Mezheplere göre şehadet parmağının kaldırılması
4 Mezhebe göre de namazda parmak kaldırmak sünnettir sadece aralarında dayandıkları hadislere göre ufak değişiklikler bulunur. Bu yaparken parmağın kaldırılış ve indiriliş zamanı önemli olduğundan
bir çok kimse bu sünneti yapamazlar. Bu yüzden terki de uygun bulunmuştur. Namazda parmak kaldırmak yapılmasını tam olarak bilmeyenlerin yapmamasının daha iyi olacağı söylenir.
Hanefi mezhebine göre
Hanefilere göre, namaz kılan kişi teşehhütte sağ elini sağ uyluğu üzerine, sol elini sol uyluğu üzerine koyar ve parmaklarını açar. Bu durum aynen iki secde arasındaki oturuş gibidir. Parmakların arası az açılır, uçlan dizlerin üzerine konur, fakat en sahih olan görüşe göre, ellerle diz kapakları tutulmaz. Mutemed olan görüşe göre, kelime-i şehadet getirirken sağ elin işaret parmağı, “Lâ ilâhe”nin“Lâ”sında kaldırılıp uluhiyetin ispatı sırasında yani“İllallah”derken indirilir ki, bu kaldırma ve indirme işaretleri ile Allah’ın eşinin bulunmadığını teyit edilmiş olsun. Oturuşta parmakların hiç biri yumulmaz. (ed-Dürrü’l-Muhtâr, I,474,231)
“Namazda oturduğu zaman sağ elini sağ uyluğunun üzerine koyar, bütün parmaklarını yumar ve işaret parmağı ile işaret ederdi. Sol elini de sol uyluğu üzerine koyardı, karşılığını verdi.” (Müslim)
Maliki mezhebine göre
Malikilere göre ise namazda parmak kaldırmak söyledir, teşehhüt durumunda sol el serbest bırakılır ve işaret parmağı ile baş parmak dışında sağ el yumulur. Bu parmaklar da küçük parmak, onu takip eden parmak ve orta parmaktır. Bu parmakların baş kısmı baş parmağın dibindeki etli kısma bitiştirilip işaret parmağı ile onunla işaret ediliyormuşçasına uzatılır. (eş-Şerhu’s-Sağır, I, 330)
Vail b. Hucr’un, Peygamber Efendimiz’ni (s.a.v.) namaz kılma şeklini anlatırken şöyle diyor;
“Sonra oturup sol ayağını yere yatırdı ve sol elinin avuç kısmını uyluğu üzerine ve sol dizi üzerine koydu ve sağ dirseğini sağ uyluğunun hizasına getirdi. Sonra parmaklarından ikisini yumarak halka şeklinde yaptı, sonra parmağını kaldırdı ve bu parmağını hareket ettirdiğini gördüm, dua ediyordu.” (Beyhaki)
Şafiî ve Hanbelimezhebine göre
Şafiî ve Hanbelîlere göre, namazda parmak kaldırmak, birinci ve ikinci teşehhütte otururken ellerin iki uyluk üzerine konulması sünnettir. Şâfiilere göre, kişi sol elini açıp parmaklarını birbirine bitiştirir. Öyle ki, parmakların uçları diz kapakları ile eşit bir duruma gelmelidir, yine parmakların uç kısmı bütünü ile kıbleye karşı yöneltilmiş ve parmaklann arası açık olmamalıdır. Çünkü parmakların arasını açık tutmak baş parmağın kıbleden çevrilmesine yol açar.
Şâfiilere göre teşehhütte oturan kişi sağ elini sağ uyluğu üzerine kor ve elin küçük parmağı ile onun yanındakini ve orta parmağını yumar. Hanbebîlere göre ise, baş parmağını orta parmağı ile birlikte halka yapar.
Sonra işaret parmağı ile işaret ederek “İllallah” sözünde parmağı kaldırır, fakat sağa sola hareket ettirmez. Hz. Peygamber (s.a.v.) böyle yapmıştır. Devamlı olarak da yukarıda İbni Zübeyr’in rivayetinde geçtiği üzere parmağına bakar. Şafii ve Hanbelilerde azhar olan görüşe göre oturan kişi teşehhütte baş parmağını işaret parmağına bitiştirir.
“Hz. Peygamber (sav) sağ elini sağ dizi üzerine koyup elli üç sayısı şeklinde parmaklarını yumdu ve işaret parmağı ile işarette bulundu.” (Müslim)