Cıvıldamak
MÖ 1. yüzyılda Augustos önderliğinde kurulan Roma İmparatorluğu, Akdeniz’de hüküm sürmüştür ve dünyanın en büyük imparatorlukları arasında yer almıştır. 375 yılında Kavimler Göçü ile yaşadığı büyük karmaşanın ardından 395’te Doğu Roma ve Batı Roma adı altında iki ayrı devlete bölünmüştür. Batı Roma, 476’daki Germen saldırısı sonucu yıkılırken, Doğu Roma (Bizans İmparatorluğu) 1453 tarihinde Fatih’in İstanbul’u fethiyle yıkılmıştır.
Roma Cumhuriyeti
İlk başlarda Roma Cumhuriyeti olarak teşkilatlanan Roma İmparatorluğu’nun kim tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. En çok bilinen Roma hükümdarlarından biri Jül Sezar’dır. Romalı asker ve lider olan Sezar, dünyanın en önemli insanları arasındaki yerini almıştır. “Hayat boyu imparator” unvanını alan Sezar’ın diktatörlük anlayışı Roma Cumhuriyeti’nin resmî yasalarıyla uyuşmamıştır. Çünkü kendisi devlete monarşik bir yapı kazandırmak istemiştir.
İmparator Sezar, Roma Cumhuriyeti’ni merkezileştirme çabasında olmuştur ve Sezar’ın kendi monarşi yönetimini kurmasından korkan senatörler bu durumdan endişelenmiştir. Vaktiyle Sezar’ın affettiği kişilerin de aralarında bulunduğu bu senatörler kendisine karşı suikast planı hazırlamışlardır. Sezar 15 Mart 44 (MÖ) yılında senatörleri tarafından hunharca bıçaklanarak katledilmiştir. Sezar, ölmeden önce bu suikastçıların arasında en güvendiği kişi Brutus’ü de görmüş ve “sen de mi Brutus” demiştir Sezar (Brutus, bazı kaynaklara göre Sezar’ın üvey oğlu bazı kaynaklara göre de gerçek oğludur). Bugün bile beklenmedik insanlardan gelen tepkiler sırasında söylenen ünlü sözünü bu şekilde söylemiştir.
Roma’da İmparatorluk Dönemi
Roma Cumhuriyeti
İlk başlarda Roma Cumhuriyeti olarak teşkilatlanan Roma İmparatorluğu’nun kim tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. En çok bilinen Roma hükümdarlarından biri Jül Sezar’dır. Romalı asker ve lider olan Sezar, dünyanın en önemli insanları arasındaki yerini almıştır. “Hayat boyu imparator” unvanını alan Sezar’ın diktatörlük anlayışı Roma Cumhuriyeti’nin resmî yasalarıyla uyuşmamıştır. Çünkü kendisi devlete monarşik bir yapı kazandırmak istemiştir.
İmparator Sezar, Roma Cumhuriyeti’ni merkezileştirme çabasında olmuştur ve Sezar’ın kendi monarşi yönetimini kurmasından korkan senatörler bu durumdan endişelenmiştir. Vaktiyle Sezar’ın affettiği kişilerin de aralarında bulunduğu bu senatörler kendisine karşı suikast planı hazırlamışlardır. Sezar 15 Mart 44 (MÖ) yılında senatörleri tarafından hunharca bıçaklanarak katledilmiştir. Sezar, ölmeden önce bu suikastçıların arasında en güvendiği kişi Brutus’ü de görmüş ve “sen de mi Brutus” demiştir Sezar (Brutus, bazı kaynaklara göre Sezar’ın üvey oğlu bazı kaynaklara göre de gerçek oğludur). Bugün bile beklenmedik insanlardan gelen tepkiler sırasında söylenen ünlü sözünü bu şekilde söylemiştir.
Roma’da İmparatorluk Dönemi
- İmparator Augustos
Jül Sezar’ın ölümünün ardından yönetimi Sezar’ın avlatlığı Octavianus (MÖ 24-17) devralmıştır. Octavianus siyasî, malî ve idarî meselelerin çözümüne giderek yönetiminin kabul görmesini sağlamıştır. Öyle ki Roma senatosu tarafından Augustos ismi verilmiştir. Ama İmparator Augustos, aile isimleri olan Sezar ismini kullanmıştır. Sezar’dan sonra kurulan yönetimler şu şekilde sıralanabilir.
Julio-Claudian Hanedanı (14-68)
Tiberius (14-37)
Titus (79-81)
Domitianus (81-96)
Antoninler (96-180): Beş İyi İmparator Dönemi
Nerva (96-98)
Trajan (98-117)
Hadrianus (117-138)
Antoninus Pius (138-161)
Marcus Aurelius (161-180)
Commodus (180-192)
Seceruslar Hanedanı (193-235)
Üçüncü Yüzyıl Krizi (235-284)
Diocletianus ve Tetrarşi (235- 284)
Konstantin ve Oğulları (305-363)
Julianus ve Jovianus (361-364)
Valentinianus Hanedanı (364-392)
Theodosius Hanedanı (379-457) - Roma İmparatorluğu’nun Bölünmesi Roma İmparatorluğu 395 yılına gelindiğinde pek çok anlamda sıkıntılı dönemler yaşamıştır ve bu sıkıntılara dayanamayan imparatorluk, 395’te Doğu ve Batı Roma Devleti olarak ikiye bölünmüştür. Roma İmparatorluğu’nun son yöneticisi ise İmparator Theodosius olmuştur. Doğu’nun imparatoru; Theodosius’un oğlu Arcadius, Batı’nın imparatoru ise Theodosius’un diğer oğlu Honorius olmuştur. Doğu Roman’nın başkenti Konstantinopolis; Batı’nın başkenti ise önce Milano, sonra ise Ravenna olmuştur. Roma İmparatorluğu’nun çöküşünde etkili olan ana nedenleri şu şekilde sıralamak mümkündür.
- Valilerin isyanı
- Maddi sıkıntılar
- Uzun süren savaşlar
- Hristiyan halkın isyanı
- Ücretli askerlerin ayaklanması
- Kavimler Göçü ile Batı’ya kaçan kavimlerin Roma ordusunu çökertmesi.
- Batı ve Doğu Roma’nın Çöküşü Batı Roma’da kurulduğundan beri istikrarlı bir yönetim sağlanmamıştır. Devleti, imparatordan ziyade magister, patrici diye adlandırılan askerler yönetmiştir. 410 yılından itibaren ise, Batı Roma; Vizogotların ve Vandalların saldırısına uğramıştır. 475’te Julius Nepos imparator olduktan 1 yıl sonra magister Flavius Orestes isyan çıkarmıştır. Roma İmparatorluğu’nun başına Romulus Augustus geçirmiştir. 476 yılına gelindiğinde magister Orestes’in emri altında bulunan ve İtalya’dan toprak isteyen Germen askerler ayaklanma çıkarmışlardır. Germen Kralı Odoacer’ın da içlerinde bulunduğu ayaklanma, Orestes’in idamıyla sonuçlanmıştır. Kral Odacer İtalya’yı ele geçirmiş ve Batı Roma İmparatorluğu’nun varlığı sona ermiştir.
Doğu Roma ise, 6. Asırda İmparator Jüstinyen izlediği doğru stratejiler sayesinde Ostrogotlardan İtalya’nı bir kısmını, Vandallar’dan da Kuzey Afrika’yı almayı başarmıştır. Doğu Roma, Batı Roma’dan 10 yüzyıl fazla yaşamayı başarmıştır. 1453 yılında Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethiyle birlikte Doğu Roma İmparatorluğu da sona ermiştir. Bu tarihi takiben Yunan milletleri tarafından Bizans İmparatorluğu’nu tekrar canlandırmayı amaçlayan Megali İdea gibi bazı planlar yapılmışsa da bu planların hiçbiri gerçekleşmemiştir. Kurtuluş Savaşı’nda Türk milletinin Yunanlılar karşısında aldığı büyük galibiyet sonucunda bu düşünce tarihe karışmıştır.